Crna Gora je izgubila fokus na ključnim EU reformama, posebno u oblasti vladavine prava, navodi se u non-pejperu o vladavini prava u Crnoj Gori u koji je dopisnik RTCG iz Brisela imao uvid. U dokumentu Evropske komisije koji pokriva dešavanja od juna 2022. godine do marta 2023. godine, navodi se da je tokom tog perioda postojao niz zastoja koji nijesu u potpunosti riješeni.

Kako se navodi u neformalnom dokumentu, u 2023. godini apsolutni prioritet Crne Gore treba da bude ispunjavanje kritičnih nedostataka identifikovanih u okviru privremenih mjerila za pregovaračka poglavlja 23 i 24.

“Sve institucije i političke snage treba da se obavežu da rade zajedno sa jasnim ciljem postizanja opipljivih rezultata kako bi se napredovali pregovori o pristupanju” ističe se u non-pejpperu.

Pravosuđe se suočava sa dubokom institucionalnom krizom

U poglavlju 23, funkcionisanje cjelokupnog pravosudnog sistema nastavilo je da se suočava sa dubokom institucionalnom krizom, konstatuje se u non-pejperu, uz ocjenu da mnoge institucije nastavljaju da trpe zbog nedostatka imenovanja ili su radile u v.d. stanju.

“To je značajno ograničilo kapacitet pravosudnog sistema da funkcioniše, sa slabim ili nepostojećim osjećajem smjera i strateškog planiranja/vizije, što je uticalo na sposobnost Crne Gore da sprovodi pravdu”, navodi se u dokumentu u koji je RTCG imala uvid.

Podsjeća se da je Skupština u februaru imenovala troje sudija Ustavnog suda, čime je okončana nezapamćena institucionalna blokada za Crnu Goru koja je ostavila sud bez kvoruma za odlučivanje između septembra 2022. godine i februara 2023. godine. To je uticalo na brojne odluke koje se odnose na proglašenje rezultata izbora, izmjena Zakona o predsjedniku…

Crna Gora još nije izmijenila Zakon o Sudskom savjetu i sudijama, niti Zakon o državnom tužilaštvu, u skladu sa preporukama Evropske komisije i mišljenjima Venecijanske komisije.

“Dva zakona su centralni stubovi za funkcionisanje pravosuđa u skladu sa evropskim standardima. Konačno, Crna Gora nije uspjela da obezijebedi da ključne zakonske izmjene neophodne za uspjeh reformi u oblasti vladavine prava budu pripremljene u potpunosti u skladu sa evropskim standardima i mišljenjima Venecijanske komisije, što ostaje glavna zabrinutost”, ističe se u neformalnom dokumentu.

Nije bilo pomaka u istragama nasilja nad novinarima

Što se tiče slobode medija i slobode izražavanja, Crna Gora još nije usvojila medijski zakonodavni paket. Tokom izrade novog Zakona o medijima, Zakona o audio-vizuelnim medijskim uslugama i Zakona o javnom RTV servisu RTCG sprovedene su ospežne i inkluzivne konsultacije, uključujući ekspertizu EU kako bi se uskladili sa relevantnim pravnim tekovinama EU i evropskim standardima. Nije bilo pomaka ni u istragama, procesuiranju i suđenjima za stare slučajeve nasilja nad novinarima i medijskim radnicima.

Dokument konstatuje i da je Osnovni sud u Podgorici je u januaru 2023. godine donio prvostepenu presudu kojom je poništio kao nezakonitu odluku Savjeta javnog emitera RTCG od 6. avgusta 2021. o imenovanju generalnog direktora.

“Sud je utvrdio da odluka Savjeta o imenovanju nije bila adekvatno obrazložena. Sud je ovom odlukom usvojio tužbu jednog od kandidata koji su ušli u uži izbor za tu funkciju. U tužbi se navodi da u odluci Savjeta RTCG nisu navedeni razlozi zbog kojih je imenovani izabran u odnosu na ostala tri kandidata u užem izboru. Pravni tim RTCG najavio je da će uložiti žalbu na prvostepenu presudu”, ističe se u dokumentu.

U dokumentu se navodi da Crna Gora još nije unaprijedila zakonodavni i strateški okvir za prevenciju i borbu protiv korupcije za šta je potrebna nova strategija i akcioni plan za sprovođenje. Ističe se i da Zakon o sprečavanju korupcije treba unaprijediti.

“Rezultati Agencije za sprečavanje korupcije su kvantitativno poboljšani. Međutim, treba dalje osigurati njenu nezavisnost, odgovornost, nepristrasnost i proaktivnost”, kaže se u dokumentu.

Crna Gora dostigla prekretnicu u borbi protiv korupcije na visokom nivou

Crna Gora je dostigla prekretnicu u borbi protiv korupcije na visokom nivou i organizovanog kriminala, relevantnih i za poglavlje 23 i za poglavlje 24, navodi se u non-pejperu.

Ocjenjuje da da je Specijalno tužilaštvo (SDT) postupilo sa oprezom u brojnim slučajevima visokog profila koji ukazuju na duboku infiltraciju organizovanog kriminala u državne strukture, uključujući i najviši nivo pravosuđa i organa za sprovođenje zakona.

“Crna Gora treba da pokaže snažan, strog i nedvosmislen odgovor. Ostaje da se sprovede odvraćajuća i efikasnija politika krivičnog sankcionisanja i odgovor krivičnog pravosuđa na korupciju i korupciju na visokom nivou, uključujući i izbjegavanje percepcije nekažnjivosti”, navodi se, između ostalog, u dokumentu.

Cigarete u Baru čekaju na uništenje

U poglavlju 24, preduzeta je ambiciozna reforma ljudskih resursa policije, uključujući stvaranje stotina novih radnih mjesta, osnivanje novih jedinica i zapošljavanje novog osoblja, primjećuje se u dokumentu.

U non-pejperu se navodi da je istraga o trgovini drogom koju je vodilo SDT rezultirala hapšenjem vršioca dužnosti zamjenika direktora policije i nekoliko policajaca, osumnjičenih za zaštitu kriminalnih interesa.

“Uslijedila je smjena direktora policije i široka rekonstrukcija srednjih rukovodilaca u Upravi policije za borbu protiv organizovanog kriminala”, navodi se u izvještaju.

Konstatuje se i da je Crna Gora nastavila odličnu međunarodnu policijsku saradnju.

Podrška Europola i pravosudna saradnja sa državama članicama EU bili su ključni u tekućim istragama o korupciji na visokom nivou i organizovanom kriminalu.

O švercu duvana, navodi se da je zabrana skladištenja duvanskih proizvoda u Slobodnoj zoni Luke Bar, koju je uvela uprava carina u maju 2022. godine, dovela je do zapljene neviđenog broja cigareta, koje su njihovi vlasnici ostavili na licu mjesta.

"Procijenjena količina od 1.500 tona (ili 13 kubnih metara) cigareta je uskladištena u Baru i čeka na uništenje. Pokrenute su nove istrage i došlo je do novih hapšenja, uključujući direktora Carine i nekoliko visokih carinika“, navodi se u non-pejperu.

Crna Gora ugostila najveći broj ukrajinskih izbjeglica na Zapadnom Balkanu

Što se tiče migracija, u non-pejperu se navodi da se broj neregularnih migranata udvostručio 2022. godine, odražavajući regionalne trendove.

Ističe se da je Crna Gora bila zapadnobalkanski partner koji je ugostio najveći broj ukrajinskih državljana koji su pobjegli od agresorskog rata Rusije protiv Ukrajine.

S druge strane, ističe se da crnogorska vizna politika nije u potpunosti usklađena sa viznom politikom EU.

"Šema dodjele državljanstva investitorima je prekinuta krajem 2022. godine; međutim, 308 prijava je ostalo u obradi u martu 2023. godine“, konstatuje se u dokumentu.

Što se tiče upravljanja granicom, podsjeća se da su Crna Gora i EU 16. maja 2023. godine potpisale novi Sporazum o statusu koji omogućava raspoređivanje Evropske agencije za graničnu i obalsku stražu (Fronteks) bilo gdje na teritoriji Crne Gore.